[به قلم مصطفی پویان]
امروز شنبه، ۲۹ تیرماه ۱۳۹۸، برابر با ۲۱ جولای ۲۰۱۹، نتایج سی امین المپیاد جهانی زیست شناسی (International Biology Olympiad) در کشور مجارستان اعلام می‌شود. مجارستان میزبان سی امین دوره المپیاد جهانی زیست شناسی است که با حضور ۸۰ کشور جهان در شهر بوداپست برگزار می‌گردد. «ایران» نیز پس از برگزاری موفق بیست و نهمین دوره ی این مسابقات در شهر تهران، با یکی از قوی ترین تیم‌های چند سال اخیر خود در این مسابقات شرکت کرده است.
در اینجا، ضمن آرزوی کسب مدال‌های خوشرنگ طلا برای هر چهار عضو تیم کشورمان در این دوره‌ی مسابقات المپیاد جهانی زیست شناسی، تلاش می‌کنیم تا به همین بهانه، مجموعه مقالاتی را در مورد کتاب ارزشمند، بی‌نظیر و کاملاً متمایز «بیولوژی کمپبل» به رشته تحریر درآوریم؛ کتابی که توانسته است انقلابی بزرگ را در دنیای زیست شناسی رقم بزند!
در «قسمت اول» این رشته مقالات، تلاش می‌کنیم نویسنده‌ی چیره دست و خوش ذوق این کتاب را معرفی کرده و سپس در قسمت های بعد به معرفی خود کتاب و جزییات کامل آن می‌پردازیم...
در هفدهم آوریل ۱۹۴۶ در شهر کالور ایالت کالیفرنیای امریکا، کودکی متولد شد که نامش را «نیل آلیسون» گذاشتند؛ کودکی که شاید هیچ کس تصور نمی‌کرد «افسانه شخصی‌اش» با «افسانه‌های شخصی» میلیون‌ها انسان دیگر گره خورده باشد!به قول «پائولو کوئیلو» در کتاب «کیمیاگر»، هر انسانی دارای یک افسانه شخصی است؛ کافیست انسان افسانه شخصی‌اش را پیدا کند و در مسیر آن گام بردارد.
«نیل کمپبل» پس از پایان دوره دبیرستان، وارد رشته زیست شناسی در دانشگاه کالیفرنیا شد. وی پس از اخذ مدرک لیسانس، تحصیلات تکمیلی خود را نیز در همین دانشگاه به پایان رساند و در سال ۱۹۷۵ با مدرک دکترا از این دانشگاه فارغ التحصیل شد. به دلیل سابقه درخشان تحصیلی، در همان سال و در زمانی که فقط ۲۹ ساله بود به عنوان هیات علمی گروه زیست شناسی، در دانشگاه کالیفرنیا مشغول به کار شد.
دکتر کمپبل زمینه تحقیقاتی تیمش در آزمایشگاه را بر روی گیاهان صحرایی و ساحلی بنا نهاد و به همراه دانشجویان دوره دکترایش، پژوهش‌های ویژه‌ای را در مورد این گیاهان به سرانجام رساند. «پروفسور کمپبل» رسالت زندگی اش را در نوشتن کتاب و خلق اثر ماندگارِ «Biology» یافت؛ جایی که او را به عنوان یک نویسنده متمایز و مشهور به جهانیان معرفی کرد.
مهارت تالیف، تسلط علمی، هوش سرشار و تعامل سازنده باهمکاران دیگر، از پروفسور کمپبل یک شخصیت متمایز و دوست داشتنی ساخت؛ او به شدت محبوب دوستان، دانشجویان و همکارانش بود!
وجود او با چنین خصلت‌های ویژه، در دانشگاه کالیفرنیا، گروه زیست شناسی این دانشگاه را به یکی از محبوب ترین گروه‌های دانشگاه تبدیل کرده است. دوازده سال پس از شروع به کار او در دانشگاه، زمانی بود که باید مهمترین اثر زندگی اش را رونمایی می‌کرد؛ اثری به نام «Biology».
در سال ۱۹۸۷ کمپبل توانست این اثر فاخرش را به چاپ برساند.
ظهور این اثر منحصر بفرد در دنیای زیست شناسی به حدی چشمگیر و اثرگذار بود که به جرأت می‌توان گفت که هیچ کتاب دیگری در حوزه علوم زیستی تا این اندازه تاثیرگذار نبوده است. کافیست به آمار ناشران امریکایی این کتاب، (بنجامین - پیرسون)، توجه کنیم تا به قدرت نفوذ آن در بین فارغ التحصیلان علوم طبیعی پی ببریم؛ ۷۰٪ زیست شناسان، بیوتکنولوژیست‌ها و پزشکان، و تقریباً در ۱۰۰٪ دبیران زیست شناسی جهان!!
تخمین زده می‌شود که هر ساله در حدود «نیم میلیون» نفر از دانش آموزان در سراسر جهان از این کتاب استفاده کنند!! آماری که نه تنها منحصر بفرد بلکه رشک برانگیز است!
باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که این نیم میلیون نفر، غالباً، جمعیت نخبه‌های درجه اول کشورهای جهان را تشکیل می‌دهند.
اینکه مدیر جهانی «IBO» به صراحت اعلام می‌دارد که «بیولوژی کمپبل، انجیل زیست شناسی است»، حاکی از نقش موثر و غیرقابل انکار این کتاب در آماده سازی دانش پژوهان در این رویداد جهانی است.
پروفسور نیل کمپبل، جوایز معتبر متعددی را در طول دوران زندگی علمی‌اش دریافت کرد، اما هیچ کدام از این جوایز نتوانست به اندازه کتاب Biology باعث شهرت و اعتبارش شود.
کمپبل به سبب تالیف این اثر ماندگار، روابط ویژه ای با بسیاری از دانشمندان و بزرگان علمی زمان خود داشت. این دوستی‌ها، به اقرار «پروفسور جودی هالت»، رئیس دپارتمان زیست شناسی دانشگاه کالیفرنیا، موجب اعتلای این گروه و خلق موقعیت‌های ممتاز برای دانشجویان این دانشگاه شد.
شاید یکی از غم انگیزترین روزهای دانشگاه کالیفرنیا، روز ۲۱ اکتبر سال ۲۰۰۴ باشد؛ روزی که از بیمارستان Redland با دانشگاه تماس گرفته شد و خبر فوت پروفسور کمپبل، در میان بهت و ناباوری، به اطلاع دانشگاه رسانده شد.
پروفسور کمپبل به دلیل ایست قلبی، در سن ۵۸ سالگی چشم از جهان فروبست. مرگ او ضایعه‌ای بزرگ برای جامعه زیست شناسی و دانشگاه کالیفرنیا بود! کمپبل مدتی قبل از این اتفاق، دست نوشته‌های ویرایش هفتم کتاب را تحویل انتشارات بنجامین- پیرسون داده بود.
در سال ۲۰۱۱ گروه مولفین کتاب تصمیم گرفتند به پاس سال‌ها خدمات ارزشمند نیل کمپبل در زمینه‌ی آموزش و تالیف زیست شناسی، کتاب « بیولوژی» را به «Campbell Biology» تغییر نام دهند.
«بیولوژی کمپبل» تقریبا به تمام زبان‌های زنده‌ی دنیا ترجمه شده است. در ایران نیز «خانه زیست شناسی» در سال ۱۳۸۵ ویرایش هشتم این کتاب را به زبان فارسی برگردانده است. در سال‌های بعد نیز ویرایش‌های بعدی کتاب را ترجمه و در اختیار علاقمندان قرار داده است. خانه زیست شناسی در سال ۹۸ «ویرایش یازدهم» این اثر ماندگار را چاپ و روانه بازار خواهد کرد.
اینکه ویژگی‌های این کتاب سترگ چیست که تا این حد محبوب دانش آموزان، دانشجویان و دبیران شده است را در قسمت بعدی مطالعه فرمایید.
مصطفی پویان
مدیر گروه ترجمه و ویراستار
کتاب بیولوژی کمپبل